Leiderschapstalent. Hoe belangrijk is het eigenlijk?

De winter is net voorbij in New York als ’s werelds beste schakers zich verzamelen in het Penta Hotel. Het is 1985 en de New York Open schaakkampioenschappen staan op het punt te beginnen. Een echtpaar met drie jonge dochters stapt het hotel binnen. Ze zijn nog onbekend bij het grote publiek, maar ze worden al gevreesd door de kenners.

Een aantal dagen later staat Susan, 15 jaar, de oudste dochter van de Polgars op de voorpagina van de New York Times. Met haar fenomenale spel maakt ze grote indruk. Net als haar zusje Sofia van 11, die ook de meeste van haar partijen wint. Maar de meeste aandacht gaat toch wel uit naar Judit. Nog maar 9 jaar is ze. Ze speelt simultaan tegen vijf sterke tegenspelers. Ze verslaat ze alle vijf terwijl ze zelf geblinddoekt is. Wat een talent!

Of is er meer aan de hand?

Huisgemaakte genialiteit

Wat het publiek niet weet, is dat de vader van de meiden, de psycholoog László Polgar, al jaren gefascineerd is door genialiteit. Tijdens het bestuderen van honderden biografieën van grote intellectuelen doet hij een ontdekking. Vrijwel al deze geniale mensen hebben zich al in hun jonge jaren intensief gespecialiseerd in een specifiek onderwerp of vaardigheid. László raakt er steeds meer van overtuigd dat genialiteit kan worden aangeleerd. Omdat vader Lászlo een fervent schaker is, kiest hij ervoor om zijn drie jonge dochters te leren schaken. En niet zo’n beetje ook. Alle drie de dochters halen de wereldtop. Zo wordt de oudste dochter Susan in 1991 op haar 21e de eerste vrouwelijke grootmeester ooit. Datzelfde jaar wordt Judit de jongste schaakgrootmeester ter wereld, ze is dan pas 15. Nog geen zes jaar nadat ze geblinddoekt het publiek versteld deed staan in het Penta Hotel.

Bewuste oefening in leiderschap

Hoewel de Zweedse professor psychologie Anders Ericsson de Polgarzussen niet persoonlijk kent, is hij totaal niet verrast door hun uitzonderlijke prestaties. Professor Ericsson houdt zich al meer dan dertig jaar bezig met onderzoek naar expertise. Oftewel: naar mensen die ergens héél erg goed in zijn. Ericsson wordt wereldwijd gezien als dé autoriteit op dit gebied. Veel van zijn onderzoeken en die van zijn collega’s zijn terug te vinden in het (901 pagina’s dikke!) Cambridge handbook of expertise and expert performance.

Wat de meiden van Polgar, maar ook Wolfgang Amadeus Mozart, Lionel Messi en die vele andere experts gemeen hebben, is veel bewuste oefening, zegt Ericsson. ‘Uitmuntendheid vereist moeite en geplande, bewuste oefening in toenemende moeilijkheid.’ Heel veel bewuste oefening. Ericssons schatting is dat er 10.000 uur bewuste training voor nodig is om een expert te worden op een specifiek gebied. Een aantal dat je misschien weleens eerder hebt gehoord. 

De 10.000 uur-regel is niet onomstreden. Er is tussen onderzoekers al honderd jaar een stevig debat gaande over wat ervoor zorgt dat mensen ergens in uitblinken. Is het aangeboren talent? Of kan het worden aangeleerd, zoals bij de Polgarzussen? Het debat gaat tot op de dag van vandaag door. Sommige onderzoekers wijzen erop dat je zaken zoals startleeftijd, ondersteuning door ouders, intelligentie en langetermijn-doorzettingsvermogen niet over het hoofd mag zien. Maar alle onderzoekers onderstrepen het grote belang van bewuste oefening om tot een expertniveau te komen. Zelfs de grootste talenten kunnen alleen hun volle potentieel bereiken door middel van veel bewuste oefening. Of zoals stervoetballer Lionel Messi zegt in een Adidasreclame: ‘Ik heb zeventien jaar getraind om in één klap succesvol te zijn.’

Werken aan resultaat

Bewuste oefening is dus belangrijk. Daar is iedereen het over eens. Maar wat is ‘bewuste oefening’ eigenlijk? Ericsson omschrijft het als volgt: ‘een set van heel gestructureerde activiteiten, met als expliciet doel het verbeteren van het resultaat’. Kenmerkend voor bewuste oefening is dat je deze oefeningen echt nodig hebt om tot goede resultaten te komen in het specifieke expertisegebied. Je kunt niet zonder. Ook vergen de oefeningen heel veel concentratie en energie. Tot slot zijn de meeste oefeningen niet zo leuk om te doen. Bewust oefenen is gewoon hard werken. 

Leiderschapsontwikkeling is geen automatisch proces. Of je er nu honderd, duizend of 10.000 uur in stopt: zorg ervoor dat je bewust oefent. Wat echt telt, zijn niet de uren die je oefent, maar de bewuste oefeningen die je in je uren stopt.